۱۳۸۸ اسفند ۱۶, یکشنبه

درباره یک تصور کلیشه ای

چند روز پيش میلاد رسول اکرم وامام جعفر صادق علیهما السلام بود. تلویزیون ویژه برنامه ای درباره این دو شخصیت ارجمند اسلامی پخش می کرد و در آن طبق معمول یک فرد درس خوانده در حوزه علمیه درباره آنان سخن می راند. اما آیا واقعا همواره می باید در چنین مناسبت هایی، صرفا باید یک حوزوی سخن بگوید و دیگر چهره های آکادمیک نباید در این مجال وارد شوند؟

آنچه در وهله نخست به نظر همه ما می رسد این است که شخصیت هایی نظیر پیغمبر اسلام، امام جعفر صادق و دیگر امامان، صرفا شخصیت هایی دینی اند و آنان را به خارج از این حوزه و مجال، راهی نیست. اما برخلاف آنچه می پنداریم این شخصیت ها، چهره هایی علمی، اندیشگی، اجتماعی و... نیز بوده اند. سخنان و ایده ها و نظرات آنان در موضوعات مختلف علمی، اجتماعی، اقتصادی و... گویای این نکته است.

برای نمونه، امام جعفر صادق علیه السلام افزون بر آنکه پیشوای دینی به شمار می رود اما طب و دانش پزشکی ایشان در زمانه خود به حد اعلاء بوده است. نظرات و ایده های علمی امام محمد باقر که او را باقر العلوم – شکافنده دانش ها- کرده است، همگی برآمده از تسلط علمی ایشان در روزگار خویش است. همچنین است مناظره های علمی امام جواد علیه السلام در حضور خلیفه عباسی روزگار خود. امام علی و نهج البلاغه ایشان که جای خود دارد. اینها اندکی از بسیارند.

اما متاسفانه آنچه در رسانه های گروهی به طور عام و رادیو و تلویزیون به طور خاص منعکس و منتشر می شود آن است که این شخصیت ها صرفا چهره هایی دینی اند. مایه بسی تاسف است که در این رسانه ها صرفا به وجه دینی این شخصیت ها پرداخته می شود و در حصار تنگ چهره دینی اشان گرفتار آمده اند و در معرفی آنان صرفا از سوی محققان و تحصیل کردگان در حوزه های علمیه استفاده می شود.

شاید یکی از علل اساسی چنین تصور و نگرش اشتباهی، منحصر شدن معنای واژه اسلام در وجه دین است. متاسفانه در فرهنگ ما این تصور غلط شکل گرفته است که اسلام صرفا عبارتست از یک دین. اما برخلاف این نگرش بر خطا، اسلام صرفا یک دین نیست بلکه یک تمدن است با تمامی معانی این واژه . تمدن نیز خود می دانید که گستره ای فراخ دارد و تمامی دستاوردهای علمی، فرهنگی، اجتماعی، آدالب و سنن و رسوم قدیم و جدید یک یا چند ملت را شکل می دهد. از آن رو گفتم چند ملت که دستاوردهای اسلامی تنها برآیند یک ملت نبود و بسیاری از ملل و از جمله ملت آن روزگار ایران در تحقق این دستاوردها شریک و سهیم بوده اند.

زمانی که از این منظر به اسلام نگریسته شود، می بینیم که اسلام علاوه بر دین، حاوی علوم و دانش های بسیاری نظیر پزشکی (همان طب سابق) با بسیاری از شنه های آن نظیر دارو سازی – الابنیه عن حقایق الادویه موفق هروی، کتاب شفای ابن شینا، حیان، ذکریای رازی و ... را به یاد آوردید- نجوم، تاریخ و ... است. از این رو، اسلام و شخصیت های اسلامی را نباید پشت دیوارهای نگرش های دینی به آن محصور کرد و در آن ، تعریفی بی یال و دم و اشکم از اسلام ارایه کرد.

انتظار می رود در کنار دعوت از حوزویان برای اظهار رای و نظر درباره این شخصیت های فرهیخته، محققان دانشگاهی نیز به جرگه دعوت شدگان بپیوندند تا این تصور کلیشه ای تعدیل شده و چهره علمی و اندیشگی آنان نیز به افکار عمومی معرفی شود.

به امید روزگاری خوش

05-03-10 یا همان 16-12-88

هیچ نظری موجود نیست: